อัฏฐมกัสส อินทริยกถา

[779] สกวาที บุคคลที่ 8 ไม่มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีศรัทธา หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[780] ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีวิริยินทรีย์ ฯลฯ ไม่มีสตินทรีย์
ฯ ล ฯ ไม่มีสมาธินทรีย์ ฯลฯ ไม่มีปัญญินทรีย์หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีปัญญา หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[781] ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. บุคคลที่ 8 มีวิริยะ ฯลฯ มีสติ ฯลฯ มีสมาธิ
ฯลฯ มีปัญญา หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ

[782] ส. บุคคลที่ 8 มีมโน มีมนินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. บุคคลที่ 8 มีมโน มีมนินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีปัญญา มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[783] ส. บุคคลที่ 8 มีโสมนัส มีโสมนัสสินทรีย์ ฯลฯ
มีชีวิต มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. บุคคลที่ 8 มีชีวิต มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีวิริยะ ฯลฯ มีปัญญา มีปัญญินทรีย์
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[784] ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา แต่ไม่มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีมโน แต่ไม่มีมนินทริย์ หรือ ?

ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[785] ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา แต่ไม่มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่มี.
ส. บุคคลที่ 8 มีโสมนัส แต่ไม่มีโสมนัสสินทรีย์
ฯลฯ ชีวิต แต่ไม่มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[786] ส. บุคคลที่ 8 มีปัญญา แต่ไม่มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีมโน แต่ไม่มีมนินทรีย์ ฯลฯ มี
โสมนัส แต่ไม่มีโสมนัสสินทรีย์ ฯลฯ มีชีวิต แต่ไม่มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[787] ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 เป็นผู้ไม่มีศรัทธา หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีวิริยินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 เป็นผู้เกียจคร้าน ละความเพียร หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีสตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. บุคคลที่ 8 เป็นผู้ลืมสติ ไม่มีสัมปชัญญะ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีสมาธินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 เป็นผู้ไม่มีสมาธิ มีจิตวอกแวก หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[788] ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 เป็นผู้มีปัญญาทราม บ้าน้ำลาย
คือโง่เขลา หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[789] ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา และศรัทธานั้นเป็นนิยยา-
นิกะ ได้แก่เครื่องนำออกไป หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า บุคคลที่ 8 มีศรัทธา และศรัทธานั้น
เป็นนิยยานิกะ ก็ต้องไม่กล่าวว่า บุคคลที่ 8 ไม่
มีสัทธินทรีย์.
ส. บุคคลที่ 8 มีวิริยะ และวิริยะนั้นเป็นนิยยานิกะ
ฯ ล ฯ มีสติและสตินั้นเป็นนิยยานิกะ ฯ ล ฯ มีสมาธิ และสมาธินั้นเป็น
นิยยานิกะ ฯลฯ มีปัญญา และปัญญานั้นเป็นนิยยานิกะ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. หากว่า บุคคลที่ 8 มีปัญญา และปัญญานั้นเป็น
นิยยานิกะ ก็ต้องไม่กล่าวว่า บุคคลที่ 8 ไม่มี
ปัญญินทรีย์.
[790] ส. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล
มีศรัทธา มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล
มีปัญญา มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีปัญญา มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[791] ส. บุคคลผู้ปฏิบัติ เพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอนาคามิผล
ฯลฯ บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอรหัตผล มีศรัทธา มีสัทธิน-
ทรีย์ ฯลฯ มีปัญญา ปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 มีปัญญา มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[792] ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา แต่ไม่มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล
มีศรัทธา แต่ไม่มีสัทธินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. บุคคลที่ 8 มีปัญญา แต่ไม่มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล
มีปัญญา แต่ไม่มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[793] ส. บุคคลที่ 8 มีศรัทธา แต่ไม่มีสัทธินทรีย์ ฯลฯ
มีปัญญา แต่ไม่มีปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอนาคามิผล
ฯลฯ บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอรหัตผล มีปัญญา แต่ไม่มี
ปัญญินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[794] ส. บุคคลที่ 8 ไม่มีอินทรีย์ 5 หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้ง
หลาย อินทรีย์นี้ 5 ประการ, 5 ประการ เป็นไฉน สัทธินทรีย์ 1
วิริยินทรีย์ 1 สตินทรีย์ สมาธินทรีย์ 1 ปัญญินทรีย์ 1 อินทรีย์

5 ประการฉะนี้แล, ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะความเต็มบริบูรณ์
แห่งอินทรีย์ 5 ประการนี้แล จึงเป็นพระอรหันต์ เพลากว่านั้น
ก็เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งอรหัตผล เพลากว่านั้น ก็
เป็นพระอนาคามี เพลากว่านั้น ก็เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้ง
ซึ่งอนาคามิผล เพลากว่านั้น ก็เป็นพระสกทาคามี เพลากว่านั้น
ก็เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล เพลากว่านั้น ก็
เป็นพระโสดาบัน เพลากว่านั้น ก็เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อกระทำให้แจ้ง
ซึ่งโสดาปัตติผล ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ใดแล ไม่มีอินทรีย์ 5
ประการนี้เสียเลย โดยประการทั้งปวง เราเรียกผู้นั้นว่า เป็นคน
ภายนอก เป็นผู้ตั้งอยู่ในฝ่ายปุถุชน ดังนี้¹ เป็นสูตรมีอยู่จริง มิใช่
หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. บุคคลที่ 8 เป็นคนภายนอก เป็นผู้ตั้งอยู่ใน
ฝ่ายปุถุชน หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. ถ้าอย่างนั้น บุคคลที่ 8 ก็มีอินทรีย์ 5 น่ะสิ.
อัฏฐมกัสส อินทริยกถา จบ
1. สํ. มหา. 19/888.889

อรรถกถาอัฏฐมกัสส อินทริยกถา

ว่าด้วยอินทรีย์ของบุคคลที่ 8

บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องอินทรีย์ของบุคคลที่ 8¹ ในเรื่องนั้น ลัทธิ
แห่งชนเหล่าใด ดุจลัทธิของนิกายอันธกะในขณะนี้ว่า บุคคลที่ 8
กำลังได้อินทรีย์ทั้งหลายในขณะแห่งมรรคเกิด มิใช่ได้มาก่อน ดังนี้
สกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้นจึงถามปรวาทีว่า บุคคลที่ 8 ไม่มีสัทธิน-
ทรีย์หรือ คำตอบรับรองเป็นของปรวาที. ถูกถามว่า บุคคลที่ 8
ไม่มีศรัทธาหรือ ปรวาทีกำหนดเอาความที่ศรัทธาต่างจากสัทธินทรีย์
จึงตอบปฏิเสธ แม้ในปัญหาที่เหลือทั้งหลายก็นัยนี้. สกวาทีเริ่มคำเป็น
ต้นว่า บุคคลที่ 8 มีศรัทธามีสัทธินทรีย์หรือ ดังนี้ เพื่อแสดงว่า
เหมือนอย่างว่า ใจของบุคคลใดมีอยู่ แม้มนินทรีย์ ได้แก่อินทรีย์คือใจ
ของบุคคลนั้น ก็มีอยู่ฉันใด อินทรีย์ทั้งหลายมีศรัทธาเป็นต้น ของ
บุคคลใดมีอยู่ แม้อินทรีย์ทั้งหลายมีสัทธินทรีย์เป็นต้นของบุคคลนั้นก็มี
อยู่ฉันนั้น. คำนั้นทั้งหมด พร้อมทั้งการชำระพระสูตรมีอรรถง่ายทั้งนั้น
ดังนี้แล.

อรรถกถาอัฏฐมกัสส อินทริยกถา จบ
1. อินทรีย์ 5 ของพระอริยบุคคลตั้งแต่ที่ 1-8 คือ 1. สัทธินทรีย์ 2. วิริยินทรีย์
3. สตินทรีย์ 4. สมาธินทรีย์ 5. ปัญญินทรีย์.